«“Εικονικός γάμος” σημαίνει γάμος ο οποίος τελέστηκε μεταξύ πολίτη της Δημοκρατίας ή αλλοδαπού που διαμένει νόμιμα στην Κυπριακή Δημοκρατία, με αλλοδαπό, με αποκλειστικό σκοπό την είσοδο και παραμονή του τελευταίου στη Δημοκρατία».
Σύμφωνα με τις πρόνοιες του Περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως Νόμου (Κεφ. 105) και βάση της νομολογίας του Ανωτάτου Δικαστηρίου, στην Ποινική Έφεση Αρ. 29/2019, πρωταρχική προϋπόθεση για την διάπραξη του αδικήματος της τέλεσης εικονικού γάμου, όπως αυτό προνοείται από το άρθρο 7Δ, Κεφ. 105, ήταν η απόδειξη ότι ο γάμος τελέστηκε με σκοπό την διπλή προϋπόθεση της εισόδου και παραμονής του αλλοδαπού στη Δημοκρατία όπως αυτό προβλεπόταν κατά τον σχετικό χρόνο από το άρθρο του Κεφ. 105.
Η πρόνοια αυτή του άρθρου 2 του Κεφαλαίου 105 αναφορικά με την ερμηνεία της έννοιας εικονικός γάμος τροποποιήθηκε με τον Ν. 116 (1) 2020 ώστε να περιλαμβάνεται πέραν του σκοπού της εισόδου και παραμονής και η διαμονή του αλλοδαπού ή/και η διευθέτηση της παραμονής ή/και της απόκτησης του δικαιώματος ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής στη ΕΕ σύμφωνα με το Δίκαιο της ΕΕ, ωστόσο η τροποποίηση αυτή δεν έχει αναδρομική ισχύ.
Επιπρόσθετα, σύμφωνα με τα άρθρα 7Α και 7Β του Κεφ. 105 αλλά και τις οδηγίες του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, πριν την έναρξη ποινικής δίωξης οποιουδήποτε προσώπου για το αδίκημα του εικονικού γάμου πρέπει να προηγηθεί διοικητική έρευνα ως προς την εικονικότητα/γνησιότητα του γάμου και σε περίπτωση που ο γάμος κριθεί εικονικός δίνεται η δυνατότητα βάση του άρθρου 7Α στον Διευθυντή του Τμήματος Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης, αφού συμβουλευθεί τη Συμβουλευτική Επιτροπή, να απαγορεύσει στον εν λόγω αλλοδαπό να παραμείνει στη Δημοκρατία και να ακυρώσει ή δεν ανανεώσει την άδεια διαμονής που παραχωρήθηκε στον αλλοδαπό και διατάξει την απέλαση του σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 14 και για σκοπούς του Νόμου αυτού, ο εν λόγω εικονικός γάμος, κανένα έννομο αποτέλεσμα παράγει.
Η ραγδαία αύξηση που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στους εικονικούς γάμους αποδεικνύει το μέγεθος του προβλήματος. Ωστόσο αξίζει να προβληματιστεί κανείς εάν το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο οδηγεί στην αύξηση των εικονικών γάμων ή εάν το πρόβλημα έγκειται στην απουσία αυστηρότερων ελέγχων. Οι διοικητικές έρευνες που επιβάλλονται κάθε άλλο παρά οδηγούν στην απλούστευση και επιτάχυνση των διοικητικών διαδικασιών.
Έχουμε δει επανειλημμένα ότι το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης τηρεί μια νέα πολιτική με βάση την οποία δεν διενεργείται έλεγχος σε όλους τους γάμους παρά μόνο σε εκείνους που από την προκαταρκτική εξέταση συγκεκριμένων ενδείξεων στοιχειοθετούνται εύλογες αμφιβολίες σε σχέση με τη γνησιότητά τους. Επίσης σε αρκετές υποθέσεις η πρόνοια του άρθρου 7Α (1) για τη συμβουλή της Συμβουλευτικής Επιτροπής για Εικονικούς γάμους, ως επιτάσσει ο νόμος, δεν φαίνεται να τηρείται.
Υπολογίζεται ότι από την τριετία 2017-2019 τελέστηκαν σχεδόν 4 χιλιάδες εικονικοί γάμοι κατά κύριο λόγο από συγκεκριμένα Δημαρχεία. Κατά την ίδια τριετία, 3,214 πρόσωπα αιτήθηκαν άσυλο και άλλοι 2,239 τέλεσαν γάμο με ευρωπαίους πολίτες οι οποίοι, βάσιμα χαρακτηρίζονται σαν εικονικοί. Επίσης σύμφωνα με τον Υπουργό Εξωτερικών, το 2018 και 2019 τελέστηκαν στην κυπριακή Δημοκρατία 3.600 περίπου γάμοι, οι οποίοι προωθήθηκαν στην αστυνομία για έρευνα «καθώς θεωρήθηκε ότι ενέχουν εικονικότητα». Εξ αυτών, οι 1.600 περίπου γάμοι έγιναν σε ένα μόνο δημαρχείο. Η ανάγκη αναθεώρησης και τροποποίησης της υφιστάμενης νομοθεσίας ήταν επιτακτική καθώς υπήρχε αδυναμία στην εξέταση του τεράστιου όγκου των υποθέσεων εικονικών γάμων.
Τα αναθεωρημένα Νομοσχέδια τα οποία αφορούν στον Περί Αλλοδαπών Νόμο, στον Περί Γάμου Νόμο και στον Περί Πολιτικής Συμβίωσης Νόμο αναφορικά με τους εικονικούς γάμους εγκρίθηκαν από την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών και κατατέθηκαν επίσημα στην Ολομέλεια της Βουλής τον Ιούλιο 2020. Τα νομοσχέδια προνοούν αύξηση των ποινών για τέλεση ή συμβολή σε τέλεση εικονικού γάμου ή πολιτικής συμβίωσης και για χρήση πλαστών εγγράφων. Θα γίνεται ενδελεχής έρευνα για την τέλεση πολιτικού γάμου ή πολιτικής συμβίωσης με δυνατότητα συνέντευξης και έλεγχο γνησιότητας των απαιτούμενων πιστοποιητικών και περαιτέρω μεταφέρεται από τους Δημάρχους, στον Υπουργό Εσωτερικών η αρμοδιότητα εξουσιοδότησης μέλους δημοτικού συμβουλίου ή άλλου προσώπου ως λειτουργού τέλεσης γάμου, αναλαμβάνοντας παράλληλα και την ευθύνη για ανάκληση αυτής της εξουσιοδότησης.
Παρόλο που οι νέες πρόνοιες στοχεύουν στη αντιμετώπιση της αδυναμίας του συστήματος αναμένουμε να δούμε εάν τα κυκλώματα θα σταματήσουν να δρουν ανενόχλητα και κυρίως εάν θα τιμωρούνται αυτοί που δεν διενήργησαν τη δέουσα έρευνα επιβάλλοντας τις ανάλογες κυρώσεις.
